Bijen zijn tuk op pesticiden

Nieuwe onderzoeken bevestigen schadelijke effecten van gifstof op insecten

23-04-15, 07.25u - Sofie Vanlommel - De Morgen

Chemiereuzen zeggen graag dat de opmerkelijke bijensterfte in onze streken te wijten is aan alles behalve hun pesticiden. Twee nieuwe studies, gepubliceerd in topblad Nature, ontkrachten hun argumenten.

Eind dit jaar loopt het tijdelijke Europese verbod op neonicotinoïde af, tot vòòr de ban in 2013 een van de meest gebruikte pesticiden. Producenten zoals Bayer en Syngenta zeggen dat de stof waarmee planten preventief besproeid worden ziektes en parasieten voorkomt en dus efficiënte landbouw garandeert. Tegenstanders noemen neonicotinoïde 'bijengif'. Een van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van de bijenpopulatie in onze contreien is deze stof, zeggen zij. De chemische sector wijst naar parasieten, infecties en de steeds schaarsere biodiversiteit als bijendoders.

Producenten counteren de dramatische effecten waarover wetenschappers al gepubliceerd hebben door te zeggen dat de resultaten in steriele laboratoria niet stroken met de realiteit van akkers en velden. Hun eigen studies ontkrachten dat, zeggen zij. Maar die rapporten zijn geheim omdat hun commerciële belangen op het spel staan. Ook menen zij dat bijen met lokstoffen naar andere, onbehandelde planten geleid kunnen worden zodat zij de neonicotinoïden niet opnemen. Twee nieuwe studies, gepubliceerd in topblad Nature, halen die argumenten onderuit.

Op zoek naar pesticiden

'Het is opmerkelijk dat bijen niet wegblijven van de giftige stof, mogelijk omdat neonicotinoïde hen versuft'

Tjeerd Blacquière, bijenspecialist (Universiteit van Wageningen)

Als bijen de keuze krijgen tussen verschillende suikerachtige oplossingen, eentje met pesticiden en een zonder, maken ze geen onderscheid. Sterker nog, zo tonen onderzoekers van de universiteit van Newcastle, sommige bijen gaan zelfs op zoek naar neonicotinoïden. Het gaat natuurlijk om suiker en geen nectar, zegt bijenspecialist Tjeerd Blacquière (Universiteit van Wageningen). "Maar het is opmerkelijk dat in dit onderzoek de bijen niet wegblijven van de giftige stof, zoals in ander onderzoek wel is aangetoond. Mogelijk komt dat omdat neonicotinoïde hen versuft. Ze denken dat ze sneller verzadigd zijn, dus gaan ze er ook opnieuw naar op zoek."

Neonicotinoïden werken in op het zenuwstelsel. De aantasting verzwakt insecten, verstoort hun oriëntatievermogen en maakt dat bijen zo minder vlot hun werk kunnen doen. Dat is uitputtend en maakt hun leven korter. Wetenschappers wijzen er ook op dat juist die aantasting zorgt dat de insecten vatbaarder zijn voor infecties, de boosdoener waar de industrie graag naar verwijst.

Uitgedunde populatie

De studies tonen aan dat de effecten van pesticiden op de bijenpopulatie nog griezeliger zijn dan gedacht

Tjeerd Blacquière, bijenspecialist (Universiteit van Wageningen)

De tweede studie is interessant omdat veldwerk uitzonderlijk is in dit vakgebied. Zweedse wetenschappers van de Lund-universiteit trokken de koolzaadvelden in en vergeleken de effecten van onbehandelde met behandelde planten op de bestuivende insecten die er gebruikt vana maakten. De populatie wilde bijen werd uitgedund, de solitaire of nestelbij ging veel minder nestelen en de hommel ging zowel sneller dood als zich minder voortplanten. Blacquière merkt op dat in de veldstudie naast neonicotinoïde nog een tweede stof is aangetroffen, het zenuwgif pyrethroïde. "De sterke effecten kunnen ook van die andere, veelgebruike pesticide komen. Nu weten we het nog steeds niet zeker." Wel tonen beide studies volgens de expert aan "dat de effecten nog griezeliger zijn dan gedacht. Ik denk niet dat het opheffen van de ban nu nog ter discussie kan staan."

Vorige week nog kwamen dertien internationale onderzoekers, verzameld in de Europese Academies van Wetenschappen, met een alarmerend rapport. Zij bestudeerden alle recente studies naar de verboden pesticide en concluderen dat niet alleen de honingbij, maar vooral vlinders, zweefvliegen, hommels en solitaire bijen onder de gifstof lijden. De 'vergiftigde' hommels, bijen en vlinders zouden op hun beurt insecteneters zoals vogels ziek maken. Nederlands onderzoek toonde vorig jaar aan dat in gebieden waar veel neonicotinoïden gebruikt worden, het vogelbestand afneemt. Eind juni komt de Europese Commissie met een definitief oordeel over wat er zal gebeuren na de ban.